klasztor

Powróćmy wszelako do początku. U początku urodziłem się z Matki Sabiny Kalinowskiej i Ojca Feliksa Jóźwika 19 stycznia 1937 roku w szpitalu w Opolu Lubelskim.

Po urodzeniu wieziono mnie saniami, opatulonego w pierzynę, do domu w Wandalinie, 10 km od Opola Lub. Była wtedy śnieżna i mroźna zima. Rodzice moi gospodarowali na kilku morgach ziemi. Ojciec, mając zawód kołodzieja, dorabiał wykonywaniem wozów chłopskich i sań. Wciąż myślał o sadownictwie, czemu się później poświęcił.

W rodzinnej wsi spędziłem okupację niemiecką i pięć lat po wojnie. Tam też ukończyłem 6 klas szkoły podstawowej. Z tamtego, dziecięcego okresu pozostały w mojej pamięci niektóre zdarzenia, szczególnie wyraziste w swej dramaturgii.

Pamiętam, jak w roku 1942, podczas zasadzki na Niemców zorganizowanej przez oddział BCh, ginie z rąk okupanta pod Józefowem nad Wisłą Kazimierz Makoś. Koledzy przywieźli Go do Wandalina. Pamiętam uroczyste pożegnanie bohatera, zabitego partyzanta Batalionów Chłopskich, zorganizowane na polanie leśnej przez mieszkańców Wandalina. Otwarta trumna i sącząca się po białej koszuli krew, w miejscu śmiertelnej rany na lewej piersi. I moja Mama, która kładzie białą chusteczkę na tej krwi. To wciąż takie wyraziste dla mnie, po 75 latach… Ogromne skupienie zebranych mieszkańców wsi, w pełnej ciszy.

I słyszę głos, komendę Michała Połuszejki, mojego wujka: „Prezentuj broń!” A później, już nocą, pogrzeb, na cmentarzu w Bobach, oddalonych o 5 km od Wandalina.

25 maja 2019 r. minęło 75 lat od tego pamiętnego dnia, a 11 listopada 2019 roku, w 101. rocznicę odzyskania Niepodległości przez nasz kraj, odbyło się poświęcenie nowego nagrobka z pionowo ustawioną płytą kamienną na cmentarzu w Bobach. Wcześniej uczestniczyłem w uroczystej Mszy Św. w Kaplicy w Wandalinie. Piszę o tym wydarzeniu, bowiem na trwale pozostało w mojej pamięci, pamięci 5-cio letniego chłopca. I wyrażam swoją radość, że po moich wieloletnich rozmowach, głównie z nieżyjącym już Kazikiem Smętkiem i Jaśkiem Wójcickim z Wandalina, udało się upamiętnić trwałym obeliskiem miejsce pochówku K. Makosia. Jestem także autorem projektu tego nagrobka.

Z kolejnych wspomnień, już 12. letniego chłopca, ale to nadzwyczaj bolesny dla mnie dzień: jest późna jesień 1946 roku, wczesny poranek w Wandalinie. Błyskawicznie roznosi się we wsi wiadomość o obławie Służby Bezpieczeństwa na mężczyzn. Łapanka jak za okupacji niemieckiej. Mojego Ojca nie ma jeszcze w domu, wcześnie rano wyjechał konnym wozem do sąsiedniej wsi. Zaniepokojona Mama i cały dom, mieszkaliśmy razem z dziadkami. Po pewnym czasie dociera, że i mojego Ojca aresztowano, gdy wracał do domu. Płaczemy razem z Mamą. Po całej wsi płacz kobiet i dzieci… Tego dnia wyłapano 96 mężczyzn;jako formę kary za postawę wsi, „wsi ludowców” współpracujących z AK i BCh. „Dobrze,że Ojciec ubrany był w kożuch” – pamiętam te słowa Mamy.

Ojca, wraz z innymi wyłapanymi mężczyznami, osadzono w Puławach w piwnicach starostwa i tak zwanego „resortu” (SB). Uwięzieni, spali na cemencie, w tym, co mieli na sobie. Nocne przesłuchania, straszenie rozstrzelaniem. A rozstrzelania były, niemal każdej nocy wywożono do puławskich lasów żołnierzy AK, którzy już nie wracali. Tak zginął mój Wujek. Ojciec wspominał później, jak bity był po twarzy, a w okolice nerek uderzany kolbą od karabinu, jak przez wiele godzin przetrzymywany w wodzie po kolana. I wciąż te same pytania, o współpracę z AK i BCh. Oraz propozycje współpracy z SB. Mama robiła paczki żywnościowe i, razem z żonami innych więzionych, docierała do Puław; najpierw 10 km piechotą do Opola, a później tak zwaną „ciuchcią” do Nałęczowa i koleją do Puław. Wszyscy trzymali się dzielnie, choć były przypadki przejścia na współpracę z SB…

Po trzech miesiącach pobytu w więzieniu Ojciec wraca do domu z odbitymi nerkami. Byłem akurat w szpitalu w Lublinie, z zatartymi oczami po częstym płaczu za Ojcem… Zwolna ojciec powracał do zdrowia i myślał, co dalej. Nie widział w Wandalinie miejsca dla siebie i swojej rodziny. Niewielkie gospodarstwo nie było bazą na przyszłość. Rodzice decydują się więc na sprzedaż posiadłości w Wandalinie i, po znalezieniu niewielkiej placówki w Węglinie na przedmieściach Lublina, przenosimy się w 1949 roku do 2. hektarowego ogrodu z drewnianym domem i budynkami gospodarczymi. Przed nami nowe.

Siódmą klasę ukończyłem już w Lublinie. W latach 1950-1954 uczęszczałem do Technikum Chemicznego, uzyskując w roku 1954 świadectwo dojrzałości z tytułem technika technologa browarnictwa oraz… z nakazem pracy na 3 lata. Moje plany na podjęcie studiów wyższych przekreślił dyrektor szkoły, wypowiadając słowa: „ty, wychowanek kapucynów – na nakaz pracy (przez wiele lat byłem ministrantem – ZJ)”. Pomyślałem wtedy, że po odrobieniu nakazu, jednak ukończę studia wyższe.

Po krótkich wakacjach, rozpocząłem, jako siedemnastolatek, od 1 sierpnia 1954 roku nowe życie w Piotrkowie Trybunalskim, na stanowisku młodszego piwowara w Browarze „Brauliński”, pozostającym wówczas pod przymusowym zarządem państwowym. Browar ten, po upaństwowieniu podlegał dyrekcji Łódzkich Zakładów Piwowarsko-Słodowniczych. Rozstanie z domem, rodzicami i utrata szans na studia nie napawały mnie optymizmem. Ojciec odwiózł mnie do nowego miejsca w moim życiu. Po krótkiej wizycie w browarze, zapoznaniu się z jego kierownictwem i miejscem, gdzie będę mieszkał, rozstaliśmy się
na dworcu kolejowym. Zostałem sam…

Na szczęście, okazało się, że trafiłem dobrze. Jednym z pracowników browaru był ostatni właściciel zakładu produkcji piwa, inż. Zygmunt Ditrych, którego wywłaszczono zabierając cały majątek pokoleń. To on otoczył mnie pełną opieką, nie tylko od strony zawodowej; chętnie udzielał wielu dobrych rad. Lubiłem swoją pracę i szybko opanowałem kierowanie browarem od strony produkcyjnej. Wciąż myślałem o studiach wyższych. Dzięki mojemu opiekunowi, który doradził, jak o to walczyć, udało się skrócić nakaz pracy do dwu lat.

Po powrocie do Lublina, dostałem się w 1956 roku, po zdaniu egzaminów wstępnych, na kierunek chemiczny Wydziału Matematyczno-Fizyczno-Chemicznego Uniwersytetu Marii Curie Skłodowskiej. Znów jestem w swoim domu, wśród rodziny i bliskich.

Studia chemiczne, poszerzone o niektóre przedmioty biologiczne, ukończyłem na Wydziałach Biologii i Nauk o Ziemi oraz Matematyczno-Fizyczno Chemicznym UMCS w roku 1962 z tytułem magistra chemii.
Zainteresowanie pograniczem nauk biologicznych i chemicznych wiązało się z moimi przemyśleniami o łączeniu chemii z biologią. Po trzecim roku studiów przeczytałem ogłoszenie w budynku Chemii, że Kierownik Zakładu Fizjologii Roślin na Wydziale Biologii i Nauk o Ziemi UMCS poszukuje studenta chemii, właśnie po 3-m roku, do wykonania pracy magisterskiej. Zgłosiłem się do gabinetu Profesora Adama Paszewskiego, ówczesnego pro-Rektora UMCS i po korzystnej dla mnie rozmowie zostałem magistrantem dwu Katedr na dwu Wydziałach: Katedry Chemii Nieorganicznej Wydziału Mat-Fiz-Chem i Katedry Fizjologii Roślin Wydziału BiNoZ. Miałem pracować ma molach woskowych Galleeia mellonella L., a ściślej na ekstraktach z moli woskowych, i sprawdzać ich antybakteryjne działanie na prątki gruźlicy. Było to dla mnie i tajemnicze, i fascynujące.

Pamiętam, jak pod koniec tamtego spotkania z Profesorem Adamem Paszewskim, w pewnym momencie mnie zapytał: „Czy czyta Pan Pismo Święte?” Odpowiedziałem, że tak. Profesor na to: „A ilu synów miał Jakub?” Trochę zaskoczony tymi pytaniami odpowiedziałem, że wiem – dwunastu. Profesor ciągnął dalej: „A czy potrafi Pan podać imiona niektórych z nich?” Tak się złożyło, że dzięki katechetce ze szkoły podstawowej
z Wandalina znałem imiona wszystkich synów Jakuba. Odpowiedziałem więc, że mogę wymienić wszystkich, co uczyniłem. Profesor uśmiechnął się i był chyba zaskoczony, drążył jednak dalej: „A czy Jakub miał córki?” „Nie wiem” – odpowiedziałem. Wtedy Profesor: „Miał, ale nie pamiętam ile, i jakie miały imiona”. Sprawdziłem w Biblii, było ich trzy. Pomyślałem wtedy: Profesor potrafił powiedzieć studentowi, że czegoś nie wie… Czy to nie świadczy o wielkości człowieka? Obroniłem pracę magisterską pod Jego kierunkiem, był także promotorem mojej pracy doktorskiej.

Wspomnę jeszcze jedno, wyjątkowe z Nim spotkanie, na krótko przed Jego śmiercią. Poprosił mnie do swojego gabinetu, wskazał miejsce, abym usiadł i wypowiedział zaskakujące słowa: „Chciałbym pana przeprosić, ponieważ nie miałem racji, panie Zbyszku”. „Ale za co, Panie Profesorze?” – zaskoczony odpowiedziałem. „Chciałbym Pana przeprosić, ponieważ nie miałem racji, wyrażając swoją opinię, swoje niezadowolenie z faktu uprawiania przez pana twórczości plastycznej”. Było to dla mnie zupełne zaskoczenie. Po tych słowach obaj odetchnęliśmy… Zanotowałem później, że wtedy coś się dokonało, zarówno w odbiorze przeze mnie osobowości mojego nauczyciela i mistrza, jak też i w samym Profesorze. Zrozumiałem, że to jedno zdanie, na które zdobył się Profesor, zaświadczyło o Jego wielkości. To były słowa dobrze przemyślane, a we mnie przywołały nasze pierwsze spotkanie, gdy zgłosiłem się, aby wykonywać pracę magisterską.

Zostałem w tym Zakładzie do roku 2003. Pracę w Katedrze Fizjologii Roślin rozpocząłem jako student, po zdaniu magisterium zostałem asystentem technicznym, później starszym asystentem i, po obronie pracy doktorskiej, adiunktem.

Prowadziłem zajęcia z fizjologii roślin – ćwiczenia i wykłady, pracownie specjalistyczne i magisterskie z zakresu fizjologii roślin i wybranych zagadnień z mikrobiologii oraz wykłady fakultatywne. W badaniach naukowych kontynuowałem zagadnienia poszukiwania producentów antybiotyków, głównie z bakterii, bójczych dla prątków gruźlicy, a także badania nad skażeniem gleb i roślin metalami ciężkimi w Polsce i na Spitsbergenie. Wypromowałem 53 magistrów z kierunków botanika, mikrobiologia i biochemia. Odbyłem staż naukowy w Instytucie Gruźlicy w Warszawie oraz 6 wypraw naukowych na Spitsbergen, gdzie poszukiwałem bakterii antagonistów prątka gruźlicy. Pokłosiem moich badań naukowych są publikacje w specjalistycznych pismach, udział w licznych konferencjach, zjazdach i sympozjach, wygłaszane referaty. Wśród publikacji są także moje przemyślenia związane z twórczością artystyczną.

*